Page 547 - Địa chí Hà Đông

VĂN HÓA - XÃ HỘI PHẦN 4

đầu ruồi (có chấm đen), có vệt trắng đục, Khi mời khách thụ lộc thánh, xôi được
hạt tấm. Nước để vo gạo thường là nước cắt hình thẻ bài có chiều dài là chiều cao của

mưa, nếu là nước giếng thì phải đánh phèn bồn xôi, chiều ngang chừng 2 cm, chiều dẹt
cho thật trong. Gạo đã vo để ráo nước, sau chừng 1 cm, làm sao để khi ăn, khách cầm
đó trút vào nồi gang, đổ ngập nước rồi dùng lên tay với cách ăn thanh lịch, tao nhã.

tay đánh gạocho đều, khi thấy nước trong Làm xôi nén là công việc vất vả nhưng
nồi trắng đục như sữa, từng hạt nhẵn bóng rất vinh dự. Ở các giáp, các gia đình làm xôi
không còn gân gạo. Đổ gạo ra rá, vo sạch rồi nén cũng được làm theo các công đoạn trên.
ngâm nước qua đêm. Đối với món bò thui: Làng Cầu Đơ
Bồn nén xôi làm bằng gỗ mít vì loại vốn là đất buôn trâu bò nên có kinh nghiệm

gỗ này không bị mùn khi va đập. Bồn hình chọn và mua bò. Bò được mua cách đó hàng
tròn, doãng miệng. tháng, phải là con bò đực trưởng thành.
Xôi được đồ sao cho rền, không được Chọn con có 6 răng, không dùng con đã đủ

nát hoặc rắn; sau đó được dỡ ra rá rồi cho răng (8 cái) vì đã đoạn (già), thân hình nở
vào bồn đã được lót vải ẩm. Dùng chày (như nang cân đối, có bộ yếm đẹp, nặng từ một
chày giã giò) để nén xôi. Nèn đến mức nào đến một tạ rưỡi.
để sôi không dẻo (mất hình hạt xôi), có thể Sau khi bò được mổ bụng, nội tạng được
véo được như bánh dày; không rời (các hạt moi hết, sau đó thì nhét rơm nếp và lá ổi vào

xôi còn nguyên dạng nở), có thể bẻ được như đầy căng bụng, khâu lại bằng dây thép; để
xôi thường. Xôi nén đạt chất lượng cao là lúc khi thui thân bò không bị teo tóp, méo mó.
ăn phải dùng dao cắt. Khi ấy, ở mặt miếng cắt Lá ổi làm tăng hương vị của thịt bò.

xôi vẫn rõ hình từng hạt xôi ép xếp vào nhau. Trước khi thui đặt bò ở thế nằm phủ
Nèn xong dùng lá chuối tươi lau sạch, phục, hai chân trước quỳ gập vào, hai
trải kín lên mặt bồn. Đoạn úp bồn xôi lên chân sau duỗi, cổ dựng, đầu ngẩng cao.
chiếc mâm đồng cỡ đại rồi tháo bồn gỗ ra. Khi đạt được tư thế chầu đẹp, kê đệm
Còn phải dùng đầu tăm ấn chìm các hạt chằng buộc cố định rồi mới thui bằng

có chấm đen còn sót để mặt ván xôi trắng rơm nếp phơi nỏ.
muốt, sau đó xén lớp lá chuối lót cho sát Khi bò thui đã chín, dùng tro ướt đắp
với chân ván xôi. Khi ấy trông mâm xôi đẹp lên toàn bộ thân bò rồi ủ qua đêm. Sáng sớm

như một phẩm oản lớn. Trên mâm xôi nén hôm sau (ngày dâng lễ bò), dội nước cho trôi
khi dâng lễ còn đặt theo một đĩa muối trắng hết tro than. Bò thui phải chín đúng độ, toàn
và một con dao bài. Xôi nén vừa độ chặt đủ thân nổi màu hồng sắc, bóng đẹp không có
để nhai kỹ, thấm dần vị ngon ngọt béo của một vết nứt nẻ, rộp cháy. Việc làm tiếp là lột
nếp quýt hoa vàng. Xôi nén có thể để hàng bỏ phần vỏ sừng chỉ giữ phần giác. Hai giác

tuần không ôi thiu. sừng được cuốn giấy hồng điều.

địa chí hà đông 547