Page 250 - Địa chí Hà Đông

PHẦN 2 LỊCH SỬ

1904-1910); đường xe điện Hà Nội - Thái Hà Một đặc trưng về chiếm hữu ruộng đất
ấp kéo dài vào đến Cầu Trắng (năm 1911) của địa chủ các làng xã nay thuộc các phường

và sau khi mở phiên Chợ Tơ (năm 1937) thì Văn Quán, Mộ Lao, Hà Cầu, Kiến Hưng, La
vượt qua cầu Trắng vào sâu trong thị xã; cầu Khê, Dương Nội, Phú Lương... là có khá
Hà Đông (cầu Trắng) bằng xi măng cốt thép nhiều địa chủ ở nơi khác đến xâm canh; điển

(năm 1916); bưu điện tỉnh, nhà hộ sinh cho hình như 2 anh em địa chủ Trịnh Văn Hàm
người bản xứ, trường tiểu học nam, trường và Trịnh Văn Thoan ở Cự Đà. Ở các làng
tiểu học nữ, chợ Cầu Đơ (năm 1917-1918) ... nay thuộc phường Dương Nội, trong số hơn
1
Những công trình này đã làm thay đổi diện 1.900 mẫu ruộng, địa chủ nơi khác (trong đó
mạo Hà Đông. có Cự Đà) xâm canh tới hơn 607 mẫu, chiếm

Về nông nghiệp, thực dân Pháp duy trì 32%. Riêng cánh đồng Trưa thuộc làng La
quan hệ sản xuất phong kiến, hỗ trợ cho Cả có 192 mẫu, chỉ có 8 mẫu thuộc sở hữu
quan lại, địa chủ ở các địa phương chiếm của người địa phương, số còn lại ở nơi khác

hữu ruộng. Ở những làng, xã nay thuộc quận đến xâm canh. Ở Văn Quán, 2 hộ địa chủ Cự
Hà Đông, địa chủ lớn không nhiều, đa phần Đà lên chiếm hữu 28 mẫu. Ở Mộ Lao, trong
là địa chủ nhỏ, mức chiếm hữu ruộng đất số hơn 60% ruộng đất các hộ địa chủ nắm
không cao. 8 thôn nay thuộc phường Đồng giữ, chủ yếu là thuộc hai hộ địa chủ ở Cự Đà.
Mai có 17 địa chủ. Mức chiếm hữu bình Ở La Khê, Bát Hống, địa chủ Cự Đà xâm

quân của một địa chủ ở cả 8 thôn khoảng canh khoảng 200 mẫu. Các địa phương khác
hơn 10 mẫu. Tổng số ruộng đất của địa chủ như Văn La, Văn Phú, Đa Sỹ, Mậu Lương...
và ruộng công, bán công, bán tư ở Đồng Mai đều có ruộng xâm canh của địa chủ Cự Đà.

chiếm khoảng 70%. Ở phường Phú Lương Hình thức bóc lột chủ yếu của hầu hết
có 7 địa chủ, hộ chiếm nhiều nhất là Chánh địa chủ trong vùng là tô cao, tức nặng. Mức
Lương (Nhân Trạch) chiếm tới 50 mẫu, số bóc lột tô thường từ 50%-70%. Lúc đầu,
còn lại từ 10-20 mẫu. Tổng số ruộng của địa chủ dùng “tô rẽ”, sau đó là “tô đong”.
địa chủ và ruộng bán công, bán tư, ruộng Từ năm 1913 đến 1917, chính quyền thực

công ở Phú Lương chiếm khoảng 50%. Các dân tiến hành trắc đạc ruộng đất theo Nghị
thôn của phường Dương Nội ngày nay có số định ngày 23-9-1913 của Toàn quyền Đông
ruộng công và bán công, bán tư tới 533 mẫu, Dương, sau đó thiết lập địa bạ từng loại đất

giai cấp địa chủ chiếm 28%. Người nhiều canh tác. Năm 1922, chính quyền thực dân
ruộng nhất ở La Dương chiếm 77 mẫu, các hoàn thành việc “đăng bạ địa chính phân
địa chủ khác chiếm từ 8-12 mẫu . thửa” và “đăng bạ nhân chính bản xứ”, đây
2
là công việc điều tra về ruộng đất, dân số để
1 Lịch sử Đảng bộ quận Hà Đông (1926-2010), bổ thuế, bắt lính, bắt phu một cách chính
Sđd, tr. 16.
2 Lịch sử Đảng bộ quận Hà Đông (1926-2010), Sđd, tr. 27.

250 địa chí hà đông