Page 241 - Địa chí Hà Đông

LỊCH SỬ PHẦN 2

phủ Hoài Đức, tỉnh Hà Nội cho Pháp lập về Hà Đông)” . Theo đệ trình của ủy ban

3
thành phố Hà Nội. Tỉnh lỵ của tỉnh Hà Nội này, ngày 6-12-1904, Toàn quyền Đông
phải dời xuống phủ Lý Nhân. Năm 1890, Dương ra Nghị định đổi tên tỉnh Cầu Đơ
nhà Nguyễn cắt phủ Lý Nhân của tỉnh Hà thành tỉnh Hà Đông; đồng thời tỉnh lỵ
Nội, hợp với một số vùng của tỉnh Nam Định Cầu Đơ đổi thành thị trấn Hà Đông .
4
thành lập tỉnh Hà Nam. Tỉnh lỵ Hà Nội dời Khi mới thành tỉnh lỵ, thị trấn Hà Đông
trở lại trụ sở cũ ở Hà Nội thuộc huyện Thọ có diện tích 0,5 km gồm một phần đất
2
Xương . Từ ngày 26-12-1896, tỉnh lỵ Hà của làng Văn Quán và một phần đất của
1
Nội được đặt cố định tại thôn Cầu Đơ thuộc làng Cầu Đơ. Chính quyền đã ghép một
tổng Thanh Oai Thượng, huyện Thanh Oai, phần tên thị trấn Hà Đông với một phần

phủ Ứng Hòa. Ngày 3-5-1902, Pháp đổi tên tên hai làng để gọi tên khu phố tả ngạn
tỉnh Hà Nội thành tỉnh Cầu Đơ . sông Nhuệ là Hà Văn và khu phố hữu
2
Theo Hoàng Trọng Phu, tên gọi bằng ngạn sông Nhuệ là Hà Cầu . Dân số thị
5
chữ Nôm thông thường Cầu Đơ “không trấn Hà Đông lúc đó khoảng 1.000 người,
đáng được làm tên tỉnh. Cho nên người phần đông là công chức, binh lính và gia
ta mới tìm một tên gọi văn vẻ hơn bằng đình họ, một số khác là chủ các hiệu buôn,
chữ Hán. Vì khu vực hành chính này chỉ có 36 suất đinh .
6
nằm ở phía Tây sông Hồng, nên người ta Người Pháp nắm mọi quyền hành, đứng

thường gọi nó là Hà Tây, gồm hai chữ: đầu là Toàn quyền Đông Dương. Bộ máy
Hà và Tây, vì có lệ là phải đặt cho các chính quyền phong kiến nhà Nguyễn vẫn
vùng một tên gọi nói lên vị trí địa dư hay được duy trì, đứng đầu là vua, nhưng chỉ

gợi nên một ý niệm hạnh phúc và cảnh là bù nhìn, tay sai. Người Pháp nắm chính
thái bình, cho nên năm 1904, một ủy ban quyền từ trung ương đến cấp tỉnh. Mọi hoạt
chịu trách nhiệm tìm cho tỉnh này một động ở khu tỉnh lỵ do quan Công sứ và chính
cái tên gọi đã nhớ lại câu nói sau đây của quyền tay sai quản lý. Dưới tỉnh vẫn là phủ,
ông hoàng nước Tàu thời Chiến Quốc do huyện, tổng, xã, thôn. Đứng đầu cấp phủ là

thầy Mạnh Tử kể: “Hà Nội hung tắc di kì Tri phủ, cấp huyện là Tri huyện, cấp tổng
dân cư Hà Đông” (nghĩa là mỗi khi Hà

Nội gặn nạn thì dân chúng lại chạy dồn 3 Hoàng Trọng Phu, Nhận xét về tỉnh Hà Đông,
Sđd, tr.6
4 Ban Chấp hành Đảng bộ quận Hà Đông, Lịch sử
1 Hoàng Trọng Phu, Nhận xét về tỉnh Hà Đông, Đảng bộ quận Hà Đông (1926-2010), Sđd, tr.5
Tòa Công sứ Hà Đông, 1933, bản dịch tiếng 5 Ban Chấp hành Đảng bộ quận Hà Đông, Lịch sử
Việt năm 1975 lưu tại Thư viện Hà Nội, tr.6 Đảng bộ quận Hà Đông (1926-2010), Sđd, tr.22
2 Quận ủy Hà Đông, Hà Đông quá trình hình 6 Trang web Wikipedia tiếng Việt, Hà Đông/Lịch
thành và phát triển, Nxb Văn hóa Thông tin, sử/Những năm đầu thành lập, Truy cập tháng
Hà Nội, 2014, tr.5 10-2018

địa chí hà đông 241