Page 69 - Địa chí Hà Đông

ĐỊA LÝ - HÀNH CHÍNH - DÂN CƯ PHẦN 1

giáp gianh với 9 xã phường thuộc Hà Đông phải dời tỉnh lỵ xuống phủ Lý Nhân. Năm
và 3 huyện. Đặc điểm này cho thấy tính 1890, nhà Nguyễn cắt phủ Lý Nhân của tỉnh

phức tạp trong quá trình điều chỉnh, phát Hà Nội, hợp với một số vùng của tỉnh Nam
triển về hành chính của Hà Đông. Định thành lập tỉnh Hà Nam; tỉnh lỵ tỉnh
Sau đây xin được tiếp cận về địa lý hành Hà Nội dời trở lại trụ sở cũ ở Hà Nội thuộc

chính quận Hà Đông theo hai góc độ: 1- Địa huyện Thọ Xương . Sự bất tiện của việc tỉnh
3
giới Hà Đông từ khi được thành lập đến lỵ tỉnh Hà Nội lại đóng trong Thành phố Hà
nay, 2- Quá trình thay đổi, điều chỉnh của Nội (lúc đó là hai đơn vị hành chính tương
các đơn vị hành chính trên địa bàn Hà Đông đương và khác nhau) là lý do tỉnh lỵ tỉnh Hà
hiện nay: Nội phải rời ra ngoài Thành phố Hà Nội và

2.1. Địa giới Hà Đông từ khi thành Cầu Đơ là địa điểm được chọn.
lập đến nay Ngày 3-5-1902, Pháp đổi tên tỉnh Hà
Có một số mốc lịch sử đánh dấu sự ra Nội thành tỉnh Cầu Đơ . Sự việc này hẳn
4
đời của Hà Đông với tư cách là nơi đóng lỵ xuất phát từ bất tiện khi cả tỉnh và thành
sở của tỉnh: phố, là hai đơn vị hành chính khác nhau lại
Ngày 26-12-1896, tỉnh lỵ tỉnh Hà Nội cùng lấy tên là Hà Nội; và việc đặt tên mới
được đặt cố định tại thôn Cầu Đơ thuộc cho tỉnh Hà Nội theo địa danh đặt tỉnh lỵ là
tổng Thanh Oai Thượng, huyện Thanh Oai, Cầu Đơ cũng có sự hợp lý nhất định.

phủ Ứng Hòa - Đây chính là mốc lịch sử sự - Ngày 6-12-1904, Toàn quyền Đông
ra đời của đô thị Hà Đông . Lưu ý rằng tỉnh Dương ra Nghị định đổi tên tỉnh Cầu Đơ
1
Hà Nội lập năm 1831 có phạm vi rất rộng, thành tỉnh Hà Đông ; đồng thời tỉnh lỵ Cầu
5
bao gồm toàn bộ nội thành, tỉnh Hà Đông Đơ đổi thành thị trấn Hà Đông .
6
cũ và tỉnh Hà Nam , tỉnh lỵ đóng ở huyện Theo Hoàng Trọng Phu, cái tên gọi bằng
2
Thọ Xương. Năm 1888, người Pháp lập chữ Nôm thông thường Cầu Đơ “không
Thành phố Hà Nội (từ huyện Thọ Xương đáng được làm tên tỉnh. Cho nên người ta
và huyện Vĩnh Thuận thuộc phủ Hoài Đức

thuộc tỉnh Hà Nội); và do vậy, tỉnh Hà Nội 3 Hoàng Trọng Phu, Nhận xét về tỉnh Hà Đông,
Tòa Công sứ Hà Đông, 1933, bản dịch tiếng
1 Có tài liệu cho rằng năm 1902, tỉnh lỵ Hà Nội Việt năm 1975 lưu tại Thư viện Hà Nội, tr.6
mới dời đến xứ Cầu Đơ. 4 Quận ủy Hà Đông, Hà Đông quá trình hình
2 Khi thành lập tỉnh Hà Nội (1831), gồm 2 huyện thành và phát triển, Nxb Văn hóa Thông tin,
Thọ Xương, Vĩnh Thuận thuộc phủ Hoài Đức Hà Nội, 2014, tr.5
cũ, huyện Từ Liêm thuộc phủ Quốc Oai, trấn 5 Tỉnh Hà Đông, gồm 10 phủ, 4 huyện (phủ lúc này
Sơn Tây lập thành phủ Hoài Đức, cùng với 3 tương đương với huyện, không phải là cấp quản
phủ Ứng Hòa, Lý Nhân và Thường Tín thuộc lý huyện). Địa dư tỉnh Hà Đông ổn định cho đến
Trấn Sơn Nam Thượng (tỉnh Hà Nội thời gian năm 1961 mới tách Thanh Trì về Hà Nội.
này). Tỉnh Hà Nội lúc đó gồm 4 phủ, 15 huyện, 6 Ban Chấp hành Đảng bộ quận Hà Đông, Lịch sử
127 tổng, 1.104 xã, thôn. Đảng bộ quận Hà Đông (1926 - 2010), Sđd, tr.5

địa chí hà đông 69