Page 674 - Địa chí Hà Đông

PHẦN 4 VĂN HÓA - XÃ HỘI

liệu nào có thể có được. Đó là tính chân Khởi điểm, Bia Bà chỉ là một cái bệ đặt tấm
xác của sự kiện, sự việc nêu trong văn bản. bia và có bát hương. Đã có hai lần bia bị đổ

Trên chất liệu cứng như đá và đồng người (năm 1913 và khoảng đầu những năm 80
ta không dễ dàng có thể tẩy xóa, viết thêm của thế kỷ XX). Ngay khi bia đổ năm 1913,
thông tin. Khi định hình văn bản văn khắc vì sợ “nước chảy đã mòn”, một người dân

phải tuân thủ các bước nghiêm ngặt. Đó là La Khê đã sao chép và lưu lại nội dung bài
phải có người soạn văn, chọn người chữ văn bia trong cuốn sổ Thánh tích của làng.
đẹp để viết lấy mẫu và cuối cùng là mời Về sau, bia được đưa về đặt ở sân đình làng
thợ khắc theo mẫu chữ đã viết để khắc lên La Khê.
đá, lên đồng. Do có đặc điểm như vậy nên Phần đầu văn bia viết về tiểu sử của

loại hình văn khắc Hán Nôm luôn được coi Đệ nhị cung Trần Thị Hiền, có đoạn (dịch
là những tư liệu quý, đáng tin cậy và không nghĩa): “Làng La Ninh, huyện Từ Liêm là
thể ngụy tạo. Đó là sản phẩm có tính bền quê hương của Bà phi. Ông nội của bà

vững rất cao, chịu được sự thử thách của húy là Thiện, được phong là Đặc tiến Kim
thời gian. Trong khi các loại thư tịch trên tử Vinh lộc đại phu, Thái bảo; bà nội họ
giấy có thể bị cháy hoặc ẩm mục thì minh Nguyễn huý là Trù, được phong là Liệt phu
văn trên đá, trên đồng đã có thể “trơ gan nhân. Thân phụ của bà họ Trần, húy là
cùng tuế nguyệt”. Chân, do có công lao được phong là Thiết

Hà Đông là vùng địa linh nhân kiệt, Sơn bá, rồi Dũng Quận công; thân mẫu
là cửa ngõ phía tây nam của đất kinh kỳ họ Trần, húy là Tú, được phong là Huy
Thăng Long xưa. Với một vị trí địa lý lịch nhân”. Nội dung tiếp theo của Bia Bà ca

sử đặc biệt như vậy, những di sản văn hóa ngợi công đức và thể hiện sự tiếc thương
thành văn nói chung, tư liệu văn khắc Hán của Nhà vua đối với Đệ nhị Cung phi Trần
Nôm nói riêng của Hà Đông đã phản ánh Thị Hiền với lời lẽ bi ai thống thiết: “Ôi
nhiều mặt về đời sống xã hội, về văn hóa ! Đức tính điềm tĩnh thận trọng thư thái

tín ngưỡng, về hoạt động chung của cộng nhàn nhã của bà phi đã giúp bà cần kiệm
đồng. Ở Hà Đông, văn khắc Hán Nôm phân thu xếp ổn thỏa mọi việc trong nhà cho
bố ở chùa và đình. Đó là những giá trị đặc dù những người được tán thán trong Kinh
sắc của vùng đất Hà Đông. Thi, Kinh Dịch cũng không hơn thế được.

- Một số tác phẩm tiêu biểu Đáng lẽ Bà phải được hưởng phúc khánh
+ Văn khắc ở Bia Bà, La Khê nhiều vô cùng, song không hiểu sao sớm
Bia Bà đầu tiên được dựng lên tại cánh đã quy tiên, thật đáng thương thay. Bà phi
đồng Đa Bang (còn gọi là cánh đồng Hoàng có nhiều đức hạnh cao đẹp như vậy, sao

hậu) từ 3 thế kỷ trước. Nội dung của văn bia chẳng đem khắc vào bia đá để lưu truyền
ghi chép về sự tích Thánh bà Trần Thị Hiền. bất hủ ư?”.

674 địa chí hà đông