Page 630 - Địa chí Hà Đông

PHẦN 4 VĂN HÓA - XÃ HỘI

chữ quốc ngữ, xóa bỏ chữ Hán Nôm, tuyên này phần lớn do các Tổng sư đảm nhiệm.
truyền về khai hóa văn minh của Pháp, duy Tổng sư chủ yếu là những người đã qua thi

trì các phong tục, hủ tục cũ ở địa phương. cử Nho giáo (cử nhân, tú tài, những người
Ở khu vực tỉnh lỵ, từ sau khi có phong trào đỗ nhất, nhì các kỳ thi hương). Các Tổng sư
Đông Du, chính quyền thực dân mới cho phải biết chữ Quốc ngữ mới được tuyển đi

mở trường học . Trên toàn quốc, từ năm dạy tại trường. Nhiều người trong số họ đã
1
1915 chấm dứt thi khoa cử nho giáo. qua lớp sư phạm 6 tháng do Nha Học chính
Phong trào học chữ Quốc ngữ ở Hà tổ chức.
Đông trở nên sâu rộng với các hoạt động Khoảng năm 1917, khu vực thị xã Hà
của Đông Kinh nghĩa thục (1907), mà người Đông có 2 trường tiểu học công dành cho

đứng đầu là Hiệu trưởng Lương Văn Can, con em công chức và con em các nhà buôn
quê ở làng Nhị Khê huyện Thường Tín, có tham gia học tập: Trường nam tiểu học (từ
ảnh hưởng khá sâu rộng tại các huyện Hoài lớp 1 đến lớp 5 và được gọi theo tên cũ là

Đức, Thanh Trì, Đan Phượng, Thanh Oai, lớp 5, lớp 4, lớp 3, lớp nhì, lớp nhất), địa
Ứng Hòa. Phong trào học chữ quốc được điểm tại trường Tiểu học Nguyễn Trãi ngày
đẩy mạnh ở nhiều vùng của Hà Đông. Làng nay. Trường nữ tiểu học (từ lớp 1 đến lớp 3
Vân Canh phủ Hoài Đức được coi là một gọi là lớp 5, lớp 4, lớp 3), địa điểm là trường
phân hiệu của Đông Kinh Nghĩa Thục, thu cấp THCS Nguyễn Trãi hiện nay. Số lượng

hút đông đảo các nhà nho yêu nước quanh học sinh 2 trường Tiểu học khoảng 100-120
vùng: Đa Sỹ, La Khê, Đại Mỗ, Yên Lộ, học sinh. Mô hình 2 trường này được duy
Thượng Cát... trì đến trước Cách mạng Tháng Tám 1945.

Năm 1911, tỉnh Hà Đông có 104 trường “Đến năm 1921, cuộc cải lương hương
công Tổng sư với 3.957 học trò ấu học, 454 chính tổ chức lại các trường làng, xã, huyện.
trường tư với 4.280 học trò ấu học. Tổng Lúc bấy giờ tỉnh Hà Đông có 75 trường, 112
cộng có 8.237 học trò (trong đó có 215 người lớp và 4.230 học sinh, 4 trường công nghệ
hạng trung học, học tại trường Đốc học, 426 thực hành dạy các nghề thủ công mỹ nghệ ở

người hạng tiểu học, học tại các trường Huấn Thượng Các, Phương Trung, Hữu Từ và thị
đạo, Giáo thụ, 3.316 người học trò hạng Ấu xã Hà Đông” . Có 5 Ấu trĩ viên ở Thượng
3
học học tại các trường công Tổng sư các Các, Đại Mỗ, Xuân Tảo, Phương Trung và

tổng. Và 4.280 người học trò hạng Ấu học Thanh Liệt. Chương trình học ở các trường
học tại các trường tư ở các làng . Các trường này chủ yếu dạy bằng tiếng Pháp, đặc biệt
2
lớp nhì và lớp nhất phải học hoàn toàn bằng
1 Một trường cho học sinh nam, một trường cho tiếng Pháp, cho nên phần nhiều học sinh tại
học sinh nữ.
2 R08, 3764-01 Etats statistiques anmelles de 3 Sở Văn hóa Thông tin Hà Tây: Địa chí Hà Tây,
l’instruction pullique de 1910 à 1917. 2007, tr.710.

630 địa chí hà đông